Les 8: Beeldend Vermogen

In deze les hebben wij het gehad over het beeldend vermogen.

Het beeldend vermogen is in verschillende fasen te onderscheiden, namelijk:

1. Krabbelen: In deze fase worden sporen achtergelaten door gebruik te maken van goed zichtbare kleuren. Er worden grove motorische bewegingen gemaakt vanuit de schouder en elleboog en gaan naar fijnere motorische bewegingen vanuit de pols.

2. Gecodeerde werkelijkheid (4-8 jaar)

a. Alle getekende figuren worden willekeurig op het vlak geplaatst. Er is nog geen grond- en luchtlijn te zien. De (mens)figuren ontwikkelen zich in deze fase van kop-poters, naar kop-buikpoters naar mensfiguren.

b. Vanaf deze fase wordt er nagedacht over de compositie en is er een grond- en luchtlijn te zien. De figuren worden geordend op het vlak geplaatst.

3. Natuurgetrouwe, zichtbare werkelijkheid (10-15 jaar)

De tekeningen worden steeds gedetailleerder en nauwkeuriger. Verschillende beeldaspecten zijn terug te zien, zoals ruimtesuggestie. De tekeningen sluiten aan bij de belevingswereld van het kind.

Wij gingen wat verder in op het beeldend vermogen van kleuters in de volgende opdrachten.

Opdracht 1: Fasen van het beeldend vermogen in kleutertekeningen

In de eerste opdracht bekeken we verschillende tekeningen van kleuters. Het was leuk om de grote verschillen te zien van tussen de kleutertekeningen die we hadden meegenomen. We hadden tekeningen uit fase 1, 2a en 2b.

Fase 1

Deze tekening is van M., een jongen van 5 jaar. M. zit nog in de eerste fase van het beeldend vermogen. Dit is te zien aan de krassen en krabbels. M. tekent nog zeer rudimentair. Er zijn wel enkele aanwijzingen dat hij richting fase 2a gaat, want in de rechterbovenhoek heet hij getracht figuren te tekenen, dit kan gezien worden als codetekens, een kenmerk voor fase 2a. M. heeft gebruik gemaakt van 1 kleur.

Deze tekening is van W., een jongen van 4 jaar. Ook hier zijn voornamelijk krassen en krabbels te zien. Er zijn nog geen aanwijzingen voor een volgende fase zichtbaar. Er is echter wel een zigzag lijn te zien. W heeft gebruik gemaakt van 1 kleur.

Fase 2a

Deze tekening is van S., een meisje van 5 jaar. Er wordt nog een beetje gekrast, maar er zit een richting aan de lijnen. De figuren worden nog willekeurig op het vlak geplaatst (compositie).

Deze tekening is van B., een jongen van 5 jaar. B. heeft niet gekrast, maar netjes gekleurd. Er wordt gebruik gemaakt van functioneel kleurgebruik (= de kleuren hebben een functie, hij heeft ze gekozen omdat hij ze mooi vond). Er is nog geen grond- of luchtlijn getekend, B. heeft het poppetje in het midden van het papier getekend.

Fase 2b

Deze tekening is van V., een meisje van 5 jaar. In de tekening is een duidelijke grond- en luchtlijn te zien. De individuele vormen worden niet meer willekeurig op het vlak geplaatst. Er zijn veel details te zien en er worden schematische kleuren gebruikt (het water is blauw, de zon is geel).

Deze tekening is van I., een meisje van 5 jaar. Er is een duidelijk grond- en luchtlijn te zien (I. heeft zichzelf in huis getekend). Er is nog geen exemplariteit: de vrouwen (zusje, zichzelf en moeder) en de de man (vader) worden op dezelfde manier weergegeven. Alleen de grootte verschilt. I. heeft kop-buik-poters getekend, inclusief een nek. Het hoofd is nog het grootst afgebeeld.

Het is heel interessant om de grote verschillen tussen kleuters te zien. Kleuters die qua leeftijd ook niet van elkaar verschillen.

Opdracht 2: Beeldaspecten en kleutertekeningen

In de tweede opdracht keken we met behulp van een lijstje met beeldaspecten nog beter naar de kleutertekeningen.

Het lijstje dat we kregen was:

In dit lijstje zit een opbouw, van de bovenste beeldaspecten naar de onderste. Als je het beeldaspect bij de tekening kan plaatsen, kan je met de juiste aanwijzingen proberen het kind naar een volgend niveau te brengen.

Als eerste keken we naar de tekening van M. en W. Zij zitten allebei in fase 1.

In deze tekeningen zijn vooral krabbels te zien.

Er wordt gebruik gemaakt van functionele kleuren: de kleur wordt gepakt omdat hij mooi is, omdat hij dichtbij staat. De kleur verwijst nog niet naar iets.

In de bovenste tekening zijn ook al lijnen te zien: er wordt iets getekend met behulp van lijnen. Daarnaast is er een gesloten (cirkelvorm) te zien.

Vervolgens keken we naar een van onze tekening uit de fase 2a:

In deze tekening is al veel meer te zien. Ook zijn er bij de verschillende categorieën, meerdere niveaus te zien.

Kleur: Er wordt zowel gebruik gemaakt van functioneel kleurgebruik, schematisch kleurgebruik en object kleurgebruik.

Vorm: er is een gesloten (cirkel)vorm te zien bij de vlinder, er is contour te zien en een samengestelde vorm (de vlinder bestaat uit verschillende vormen). Daarnaast wordt er op sommige plekken getekend met lijnen.

Compositie: de regenboog staat centraal in het midden (afzonderlijke plaatsing), waar schijnlijk zijn de andere objecten er daarna willekeurig om heen getekend (wanordelijke plaatsing)

De laatste tekening die wij bekeken was een tekening uit fase 2b:

In deze tekening is nog meer te zien. Allereerst valt op dat er sprake is van een eerste ordening. Figuren worden niet meer wanordelijk over het vlak geplaatst. Er is een duidelijke grondlijn (er zijn er zelfs meerdere, door de zee) en een luchtlijn. Om deze reden kan deze tekening worden gecategoriseerd in fase 2b. Toch zijn er ook nog kenmerken van de eerdere fase terug te zien, zoals de krabbels.

Er wordt zowel gebruik gemaakt van functionele kleuren als objectkleuren (de figuren hebben de werkelijkheid, zoals groen gras, een blauwe zee, blauwe lucht).

Binnen het aspect vorm is ook al van alles te zien, zoals een samengestelde vorm bij de bloemen, contour bij de parasol, een gesloten cirkelvorm, lijnen, krabbels.

Tot is er verlapping te zien bij de zee en de regenboog.

De verdiepingsopdracht bij deze opdracht bestond uit het verzinnen van een opdracht om een kind naar een "hoger" niveau van beeldaspecten te brengen. Wij hadden bedacht om het meisje van de derde koffer (met de regenboog, vlinder, ster en parasol) een stap hoger te brengen binnen het beeldaspect compositie. We hadden een opdracht bedacht waarbij het kind op een nieuw vlak door middel van het knippen en plakken van plaatjes rekening moest houden met de compositie.

Dit was een leuke les, waar het heel interessant was om de enorme verschillen tussen de kleutertekeningen te zien, en handvatten aangereikt hebt gekregen om beter te kijken naar tekeningen en kinderen naar een hoger niveau te brengen.

#vermogen